Η κουινόα, ένα ιδιαίτερα ευεργετικό για τον οργανισμό είδος σιτηρού, που εντοπίζεται στις Άνδεις, αποτελεί τη «χαμένη σοδειά» των Ίνκας αλλά κι αγαπημένο συστατικό της δυτικής κουζίνας. Για τους αυτόχθονες πληθυσμούς που την καλλιεργούν, ωστόσο, λόγω της μαζικής εξαγωγής της προς τη Δύση και κατ’ επέκταση της σημαντικής αύξησης της τιμή του σιτηρού, η τροφή αυτή αποτελεί πλέον πολυτέλεια.

Η κουινόα καλλιεργείται εδώ και 5.000 χρόνια στα όρη της Βολιβίας, του Περού και της Χιλής. Οι Αζτέκοι απέδιδαν μυστικιστικές ιδιότητες στους κίτρινους αυτούς σπόρους που προέρχονται από το φυτό χηνοπόδιο, συγγενές προς το σπανάκι και το σέσκουλο, που δίνει τραγανούς, νόστιμους κόκκους όταν μαγειρευτεί. Σύμφωνα με το μύθο, ο αυτοκράτορας των Ίνκας έσπερνε το πρώτο σπόρο της «μητέρας όλων των σιτηρών» στα κρύα βουνά, χρησιμοποιώντας «χρυσά εργαλεία».

Σήμερα, τα θρεπτικά συστατικά της κουινόα είναι εκείνα που οδήγησαν σε μαζική εξαγωγή του σιτηρού. Η κουινόα περιέχει περισσότερες πρωτεΐνες σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο σιτηρό, καθώς και όλα τα 8 βασικά αμινοξέα που απαιτούνται για την ανάπτυξη των ιστών. Η NASA έχει χαρακτηρίσει την κουινόα ως την τέλεια τροφή για τους αστροναύτες που συμμετέχουν σε μακρινές αποστολές. Στις δυτικές αγορές, προσφέρεται ως μια υγιέστερη εναλλακτική του ρυζιού και των μακαρονιών, με εταιρείες να πουλούν προς περίπου 4 ευρώ ένα πακέτο 300 γραμμαρίων, στο οποίο το σιτηρό περιγράφεται ως «εξαιρετικά σημαντικό για την ανάπτυξη και αποκατάσταση του σώματος».

Οι Ίνκας καλλιεργούσαν αρχικά την κουινόα για να τραφούν οι στρατιώτες τους. Σήμερα, οι Βολιβιανοί αγρότες την παράγουν μαζικά με σκοπό να την εξάγουν στο εξωτερικό. Η τιμή του σιτηρού έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία 5 χρόνια, βελτιώνοντας σημαντικά το επίπεδο ζωής για τους εργαζόμενους στο νότο της χώρας. Βολιβιανοί εγκαταλείπουν την πόλη για να εγκατασταθούν στην επαρχία ώστε να εργαστούν σε καλλιέργειες κουινόα. Σύμφωνα με το υπουργείο Γεωργίας της χώρας, όμως, με τις τιμές να αυξάνονται συνεχώς, η εθνική κατανάλωσης της κουινόα έχει περιοριστεί κατά 34% τα τελευταία 5 χρόνια, καθώς μια από τις κάποτε βασικές τροφές των οικογενειών έχει μετατραπεί σε πολυτέλεια. Μια σακούλα κουινόα βάρους 1kg κοστίζει τουλάχιστον 5 φορές περισσότερο από την ίδια ποσότητα ρυζιού στα τοπικά καταστήματα.

Η Βολιβία αντιμετωπίζει εδώ και καιρό σοβαρό πρόβλημα υποσιτισμού και εκφράζονται φόβοι ότι ο πληθυσμός θα στραφεί σε φτηνότερα, επεξεργασμένα τρόφιμα. Τα παιδιά στο νότο της χώρας, όπου καλλιεργείται η κουινόα, εντάσσονται στο τμήμα του πληθυσμού που παρουσιάζει χρόνια συμπτώματα υποσιτισμού.

Ο πρόεδρος της Βολιβίας, Έβο Μοράλες έχει υποσχεθεί ένα δάνειο ύψους 10 εκατ. δολαρίων προς τους αγρότες για την παραγωγή μεγαλύτερων ποσοτήτων κουινόα, με στόχο την εσωτερική κατανάλωση.